Prekidači

Prekidači su sklopni uređaji za uključenje i isključenje el. kola u svim mogućim režimima rada. Najveća naprezanja prekidača nastaju tokom prekidanja struja kratkih spojeva i pojave el. luka. Prekidač mora vrlo brzoprekinuti struju kratkog spoja, odnosno odvojiti deo postrojenja koji je u kvaru. Otvaranjem kontakata prekidača pojavljuje se el. luk zbog veoma velike temperature, odnosno velike struje koja u trenutku razdvajanja kontakata prekidača protiče kroz pol prekidača. Zbog visoke temperature na kontaktima prekidača dolazi do delimičnog topljenja materijala od koga je izrađen kontakt prekidača I međukontaktni prostor postaje provodan i nastaje el. luk (el. struja i dalje protiče iako su se kontakti prekidača razdvojili). Proces gašenja el. luka odvija se snižavanjem temperature među kontaktima prekidača i odvođenjem stvorenih gasova iz međukontaktnog prostora. El. luk se gasi u delu prekidača koji se naziva komora za gašenje el. luka. Prema vrsti sredine u međukontaktnom prostoru prekidača i načinu gašenja el. luka, prekidači mogu biti: uljni, malouljni, pneumatski, SF6, i vakuumski prekidači.

Kod malouljnih prekidača, ulje je sredina u kojoj se gasi el. luk a izolacija prema masi su kruti izolatori (presovani papir-pertinaks, epoksi smola, porculan) ili vazduh. Kada dođe do razdvajanja kontakata prekidačastvara se el. luk i ulje u komri isparava pa pritisak u komori raste i ulje počinje da struji oduvava el. luk poprečno ili podužno ili kombinovano i tako se hladi el. luk i gasi se. Ovi prekidači se izrađuju u različitim oblicima i time se olakšava njihova ugradnja u različite tipove postrojenja. Mogu biti: stojeći, viseći, zidni,

provodni i sl. Aktivni deo prekidača (polovi) sa lučnom komorom i potpornim izolatorom montiraju se vertikalno na postolju prekidača a mehanički deo (pogonski mehanizam) se ugrađuje u postolje ili dodatno kućište a kod velikih prekidača za spoljašnju montažu u poseban ormar. Kod pneumatskih prekidača u komori za gašenje luka nalazi se sabijeni vazduh i ona može biti: sa

poprečnim-transverzalnim strujanjem vazduha (mlaz vazduha je normalan na el. luk, za napone do 15kV), uzdužnim-aksijalnim strujanjem vazduha (mlaz vazduha je paralelan sa el. lukom) i radijalnim strujanjem vazduha (za najviše napone i najveće snage kratkih spojeva). Kod SF6 prekidača sredstvo za gašenje el. luka koristi se gas SF6 pod pritiskom. To su prekidači malih dimenzija za vrlo velike snage kratkih spojeva jer se u u gasu SF6 mogu prekidati 100 puta veće struje nego u vazduhu.

Vakuumski prekidači imaju u lučnoj komori vrlo visoki vakuum kao sredinu za gašenje el. luka i kod njih se el. luk za struje iznad 100A cepa u više uporednih lukova i time se smanjuje prekidna moć prekidača. Prednosti ovih prekidača su: veoma dug radni vek, jednostavno održavanje, kontakti su uvek čisti, masa i

dimenzije su im male, rad im je tih i sl. Nedostatak je visoka cena koštanja. Koriste se za srednje napone do 35kV i struje kratkog spoja do 63kA.